Barend en Fianne zijn twee wetenschappers die veel samenwerken aan cultuurtheorieën. Zij maakten een prachtig webinar voor leerkrachten, kunstdocenten en andere educatoren. Het fijne is dat Barend en Fianne ook heel goed weten aan te sluiten bij de onderwijspraktijk. In een korte introductie maakten ze meteen duidelijk waar kunst over gaat volgens hen: het vormgeven van eigen ervaringen door te verbeelden. Daarbij gaat het om ervaringen die ‘ertoe doen’. 

Wat zit er aan jouw voeten?

‘Laat maar eens zien – steek een voet omhoog voor de camera, of vertel wat er aan je voeten zit. Wat zijn jouw ervaringen met schoenen?’ De deelnemers lieten pantoffels en sneakers zien, en vertelden over herinneringen aan plateauzolen, over verliefd zijn op schoenen, en over oh zo mooie maar pijnlijke schoenen. Zo ontstond een beeld van het ‘schoeisel-bewustzijn’ van de deelnemers.

Ik heb niets met schoenen 

En wie geen eigen schoen-ervaringen had die ‘ertoe doen’, die hoefde niets te forceren en luisterde gewoon mee. Zo kan dat in een klas ook gaan. Dat maakte meteen duidelijk waarom het zo belangrijk is om aan te sluiten bij de ervaringen van de leerlingen (die ‘ertoe doen’) – zo bereik je ze en kun je hun verbeelding aanspreken. 

Lesopzet, cultuurtheorie

Het praktische voorbeeld met schoenen werd vervolgd met het maken van een lesopzet in kleine groepjes. Het onderwerp was ‘ervaringen met schoeisel’. Deelnemers namen de rol aan van leerling of leerkracht/kunstdocent. Fianne en Barend hadden een speciaal werkblad gemaakt waarmee de schoen-ervaringen van ‘leerlingen’ werden verkend. Voor het maken van de lesopzet werd het lesmodel van Cultuurhelden gebruikt. Deze praktische onderdelen werden daarna door Barend en Fianne onderbouwd met de cultuurtheorie. ‘Zoeken naar vorm en betekenis’ ziet Barend als het begin van cultuur. Waarom zoeken we eigenlijk naar vorm en betekenis? In zijn woorden: “De werkelijkheid verschilt altijd een klein beetje van je herinnering. Wat er nu gebeurt is altijd nieuw, dat heb je nog nooit meegemaakt. Dat verschil tussen wat je weet en wat je meemaakt, daar wil je vat op krijgen. Cultuur is het recyclen van het geheugen, in een steeds veranderende wereld. Mensen maken daarbij gebruik van verschillende vaardigheden (waarnemen, verbeelden, conceptualiseren en analyseren).”

Barend en Fianne legden ook uit wat het verschil is tussen cultuureducatie en kunsteducatie. Cultuureducatie gaat over cultuur, over je eigen cultuur en over die van anderen. Cultuur is alles wat mensen maken, denken en doen. Als je met cultuur bezig bent gebruik je je waarneming, je verbeelding en je taal, en je analyseert/ziet structuren. Kunsteducatie is een onderdeel van cultuureducatie. Kunsteducatie legt de nadruk op de eigen ervaring en de eigen verbeelding. Daarbij gebruik je een kunstdiscipline zoals bijvoorbeeld dans of theater.  

Waarom zo belangrijk?

Als kinderen hun eigen ervaringen gebruiken, en hun eigen verbeelding, krijgen ze grip op die ervaringen. Daardoor leren ze zich te uiten over hun eigen leven. Goed kunstonderwijs draagt bij aan de vorming van de eigen identiteit.

Leestip: ‘Van Heusden, Rass en Tans, Cultuur2. Basis voor cultuuronderwijs. Van Gorcum, Assen, 2016’.

Over Cultuurhelden

Cultuurhelden is de Delftse uitvoerder van de landelijke regeling Cultuureducatie met Kwaliteit en wordt gefinancierd door het Fonds voor Cultuurparticipatie en de Gemeente Delft.